W … van Wagner
Richard Wagner (geboren te Leipzig in 1813) woonde en werkte van 1872 tot 1883 in Bayreuth. Zijn Ring des Nibelungen, waaraan hij jarenlang had gewerkt, ging daar in première. Zelfs nu nog is de aanwezigheid van de legendarische operacomponist op elke straathoek van de stad voelbaar. Bijvoorbeeld tijdens de ‘Walk of Wagner’: bezoekers leren veel over het leven van Wagner, terwijl ze vanaf zijn woonhuis, Huis Wahnfried, wandelen naar de plek waar hij werkte: het Festspielhaus. Hier vierde hij triomfen met onder andere zijn laatste opera, Parsifal. Dit jaar is het thema van de Walk ‘Richard en de vrouwen’.
Het toerismebureau van Bayreuth biedt verschillende reizen aan naar de plekken waar de componist heeft gewerkt. Er zijn speciale programma’s met muziek: na een tour door de pianofabriek Steingraeber & Söhne wordt er een klein pianoconcert met werken van Wagner en Franz Liszt gegeven.
Aangetrokken door het prachtige operahuis van markiezin Wilhelmine kwam Wagner in 1871 voor het eerst naar Bayreuth: hij hield zo van de stad dat hij bleef en er zijn Festspielhaus bouwde. In 1876 vond de première van zijn Ring des Nibelungen plaats in het nieuwe muziektheater op de groene heuvel. Tot op de dag van vandaag is het Bayreuth Festival het belangrijkste operafestival van Duitsland en het Festspielhaus met zijn bijzondere akoestiek een der beste en grootste operapodia ter wereld.
W … van Wilhelmine
Friederike Sophie Wilhelmine van Pruisen werd in 1709 geboren als dochter van de ‘Soldatenkoning’ Frederik Willem I en Sophie Dorothea van Hannover. In 1731 trouwde ze met Friedrich III van Brandenburg-Bayreuth, de erfprins van het vorstendom van Bayreuth. Op aandringen van markiezin Wilhelmine van Bayreuth werd in het hart van de regio Franken een barok cultureel centrum gesticht. De stad ontwikkelde zich tot een trekpleister voor veel belangrijke coryfeeën uit kunst, muziek en cultuur. De filosoof Voltaire zei hierover: ″Vroeger moesten dichters en kunstenaars op bedevaart naar Napels, Florence of Ferrara, tegenwoordig is hun bestemming Bayreuth.″
Wilhelmine liet veel bouwen en verbouwen: de Hermitage, de rotstuin Sanspareil en het Fantasiepaleis, alle meesterwerken van de rococo. In juni 2012 heeft de UNESCO ‘haar’ operahuis tot werelderfgoed uitgeroepen, omdat het een uniek icoon is van de Europese festival- en muziekcultuur uit de baroktijd.
Ook het bijzondere tuin- en parklandschap in en rond Bayreuth is grotendeels te danken aan de inzet van Wilhelmine. De binnentuin van het Nieuwe Paleis, ooit gereserveerd voor het hof, is nu de groene long van de stad en een binnenstedelijk park voor jong en oud. Iets buiten de stad ligt de Hermitage – een tuincomplex van Europese allure met een halfronde oranjerie. De centraal gelegen zonnetempel is een symbool van absolute macht. Het eerste Duitse tuinkunstmuseum in het Fantasiepaleis presenteert unieke tentoonstellingen en de geschiedenis van Midden-Europese tuinkunst. Het Fantasiepark combineert verschillende stijlfasen, van rococo tot het landschapspark van de 19e eeuw. ″Natuur was hier zelf de architect″, schreef Wilhelmine over de paleistuinen.
De rotstuin van Sanspareil betovert op een bijzondere manier met zijn oosterse gebouw en bizarre rotsformaties: bij het zien ervan zou een hofdame uit de kringen van Frederik de Grote hebben uitgeroepen: ″Ah, c’est sans pareil″ – ″Dat is ongeëvenaard!″ Markies Frederik veranderde acuut de oude naam Zwernitz in Sanspareil. De ecologisch-botanische tuin herbergt meer dan 11.000 plantensoorten op 6.000 vierkante meter aan kassen en 40 hectare open ruimte. Enerzijds is het een onderzoekscentrum, anderzijds een belangrijke landelijke publiekstrekker met het hele jaar door programma’s voor geïnteresseerden.
Operahuis in kerstsfeer © Ramona Schirner
W … van werelderfgoed
Het Markgrafelijk Operahuis (Markgräfliche Opernhaus) in Bayreuth wordt beschouwd als het mooist bewaard gebleven baroktheater van Europa, UNESCO zette het in 2012 op de Werelderfgoedlijst als een uniek voorbeeld van de theaterarchitectuur van de late Italiaanse barok. In 1744 gaf Wilhelmine aan Giuseppe Galli da Bibiena en diens zoon Carlo, de beroemdste theaterarchitecten van hun tijd, de opdracht om het interieur te ontwerpen. Om akoestische redenen is de zaal niet van marmer en steen gemaakt, maar van hout. Zelfs de pilaren zijn van hout, bedekt met papier en beschilderd met marmermotieven.
De afgelopen jaren is het operagebouw ingrijpend verbouwd om het weer te laten schitteren met de pracht en praal die markiezin Wilhelmine ooit aanschouwde. In 2018 vond de feestelijke heropening plaats.
Een film introduceert in 45 minuten de wereld van het barokke operahuis, dat een beroep op alle zintuigen deed en doet. De muzen en kunsten komen tot leven. In het samengaan van architectuur, schilderkunst, muziek en drama ervaren bezoekers hoe dit unieke monument van de barokke festivalcultuur tot stand kwam.
W … van worst & witbier
Bayreuth kan terugkijken op een lange brouwtraditie. In 1884 waren er maar liefst 74 brouwerijen in Bayreuth. Tegenwoordig is het in de stad gebrouwen Maisel’s Weisse een van de populairste witbieren in Duitsland. In Maisel’s Experience World leer je alles wat je nog niet wist over bier dankzij 4.500 vierkante meter expositieruimte met meer dan 6.000 uitgestalde voorwerpen en installaties: Maisel’s brouwerijmuseum is het uitgebreidste biermuseum ter wereld. In de brouwerij Maisel & Friends ervaren bezoekers de fijne kneepjes van de brouwkunst uit de eerste hand. De aangrenzende megakroeg Liebesbier heeft meer dan 100 verschillende ambachtelijke bieren in het assortiment, waarvan 20 van de tap.
Tijdens de Biertour door de catacomben van Bayreuth – een kilometer lang labyrint van 400 jaar oude rotskelders – leren bezoekers interessante feitjes over de brouwerijgeschiedenis en de historie van de stad. Tijdens twee culinaire stops maak je kennis met regionale specialiteiten en delicatessen. Ongeveer tweehonderd brouwerijen in de regio produceren in totaal meer dan duizend verschillende soorten bier – van pils en märzenbier tot verschillende wit- en rookbieren – Bayreuth heeft het wereldrecord te pakken voor de hoogste brouwerijdichtheid per inwoner. Hetzelfde geldt overigens voor bakkerijen en slagers – met in totaal 529 bakkerijen en banketbakkers en 714 slagers heeft Oberfranken een toppositie in de wereld.
Net als bij bier gelden ook voor worsten in Oberfranken talrijke voorschriften voor een correct productieproces. De Bayreuth-braadworst is bijvoorbeeld vingerdik, ongeveer 20 centimeter lang, bestaat uit fijngemalen vlees, is zout- en relatief vetarm en wordt altijd geserveerd met mosterd. Bezoekers van de traditionele herbergen en liefdevol gerenoveerde historische restaurants in en rond Bayreuth kunnen genieten van andere traditionele specialiteiten zoals Blaue Zipfel, een zoetzure braadworst, die door de plaatselijke dichter en satiricus Jean Paul twee eeuwen geleden al zeer op prijs werd gesteld.
Markt in Kerstsfeer © Stefan Dörfler 
Het Festspielhaus © Sonja Haas
W … van witte kerstdagen in Bayreuth
En last but not least heeft Bayreuth rond kerst tal van verrassingen in petto voor de bezoeker. De langste lichtdecoratie van Franken baadt de historische binnenstad in een romantisch licht. Op de kerstmarkt zijn kerstliedjes te horen en de heerlijke dampende geuren van zoete of hartige lekkernijen doen de koukleumende wandelaar watertanden.
Kom naar Bayreuth en verken de stad van de vijf w’s!