Laat wanden spreken! Wandafwerkingen door de eeuwen heen

Met regelmaat bezoekt Issabella van Baaren, interieurdecorateur en eigenaar van Issabella-Interiors, voor haar werk monumenten en komt hierbij oog in oog te staan met de meest bijzondere wandafwerkingen. Issabella: ‘Ik heb het dan over bijzondere stoffen en behang, maar ook tegels. Het zijn wanden die historie ademen; wat als deze wanden zouden kunnen praten? Elk pand, elke ruimte, elk detail heeft een verhaal. In ieder huis schuilt historie en in ieder huis wordt elke dag historie geschreven. Sommige herinneringen worden doorverteld en of vastgelegd in schilderijen, boeken en archiefstukken, andere gaan verloren.’

Tekst Issabella van Baaren

[Bijschrift openingsbeeld: Diningroom stoffering door George Spencer Designs, ver­tegenwoordigd door Bart Brugman BV]

De geschiedenis van Nederlands meest besproken wandbespanningen is bijzonder. Al in de 17^e eeuw sierden in ons land kostbare wandbespanningen in huizen van voorname burgers en rijke kooplieden. De opvallende luxe gaf goedgesitueerden status en aanzien. Lang zijn we de ‘bijzondere’ wanden even vergeten en waren het eenvoudige strakke wanden met hooguit een kleur erop. Gelukkig zie je de afgelopen jaren dat er in woonhuizen steeds meer aandacht komt voor bijzondere materialen. Ook de ambachten en het mixen van diverse stijlen worden steeds meer gewaardeerd.

Stoffen en behang zijn net kunstwerken vol van mysteries

Om een materiaal te kunnen waarderen is het van belang dat men zijn oorsprong kent. Als u de mysteries van patronen wilt ontrafelen, zijn er aanwijzingen waar u op moet letten. Het begint bij de ontwerper die bepaalde dessins uitwerkt, wat ook wel patroon wordt genoemd. Patronen zijn overal om ons heen zichtbaar, maar binnen de interieurbranche hebben ze een geheel eigen taal en kunnen we de materialen pas op waarde schatten als we meer weten over de symboliek van het patroon. Ook het type weving van stoffen is bepalend voor hoe een patroon tot stand komt en hoe gedetailleerd het is. Elk proces, van grondstof tot eindproduct, is bepalend voor het uiteindelijke resultaat. Ik neem u mee terug de tijd in. De technieken van vroeger die vandaag de dag nog steeds toegepast worden licht ik hier voor u uit.

Goudleer 

In de 17^e en 18^e eeuw was in Nederland goudleer enorm in trek als wandbekleding. Goudleer, met zijn oorsprong in de 16^e eeuw, is – anders dan de naam doet vermoeden – geen verguld leer, maar leer met een goudglans. De glans wordt verkregen door op opgespannen vellen bladzilver aan te brengen en het daarna te voorzien van een gele vernislaag. Na het vernissen volgen de overige kleuren. Een andere bewerking is het drukken van reliëf in het goudleer met een mal, waarna het met de hand wordt ingeschilderd en eventueel verder beschilderd. Dit zogenoemde ‘verheven’ leer was aanvankelijk karakteristiek voor de Noordelijke Nederlanden. De stad Mechelen in Vlaanderen gold tot 1797 als vooraanstaand productiecentrum van goudleer. In Nederland waren vooral Amsterdam en Den Haag belangrijke centra.

‘In de 17^e en 18^e eeuw was in Nederland goudleer enorm in trek als wandbekleding’

Papieren behang

In de 19^e eeuw werd het wandbespanningsmateriaal gaandeweg vervangen door papieren behang; waarbij in ons land in die tijd nog stoommachines werden gebuikt. Al gauw namen Duitsland, Engeland, Frankrijk en Oostenrijk echter de productie over. Vooral in Engeland en Frankrijk zijn nog veel archiefstukken te vinden. De meeste ambachtelijke behang­soorten worden ook nu nog in beide landen vervaardigd. Bij papieren behang is de handbeschilderde versie de duidelijk minder kostbare vervanger van gobelins. Op deze behangsels staan diverse taferelen uitgebeeld. Ze worden in de 18^e eeuw massaal gemaakt en er wordt zelfs voor geadverteerd. Met de toename van het handbeschilderde behang raakte de bloeiende goudleerhandel in verval. In steeds meer huiskamers siert papieren behang sindsdien de wanden. 

Walsdruk, zeefdruk of blokdruk 

Gedurende de 19^e eeuw wordt de productie van behang en stoffen lopendebandwerk. Het kan geproduceerd worden door middel van blokdruk, zeefdruk of drukwals. Hierbij wordt het papier eerst glad gemaakt en voorzien van een basiskleur. Voor dessins in verschillende kleuren zijn diverse drukblokken, zeefdrukken of drukwalsen nodig. Bij dit procedé wordt het patroon ingerold met verf of inkt. De eerste drukkers maakten gebruik van technieken uit de graveerkunst van stof- en katoendrukkers. Dergelijke papieren behangsels worden tot op heden geproduceerd. Een mooi voorbeeld is William Morris, dat vooral bekendheid geniet als geestelijk vader van de arts-and-craftsbeweging, die zich afzette tegen de massaproductie van de industriële revolutie. De onderneming wilde terug naar eerlijk en ambachtelijk handwerk; naar een vormgeving waarbij vakmanschap nog meesterschap betekent.

Twee andere merken die al vrij lang bestaan zijn Gainsborough en George Spencer Designs, merken die een kleine maar zeer fraaie collectie hebben, waarin de ambachten centraal staan en waar archiefstukken opnieuw ingezet worden voor nieuwe dessins. Merken waar de designer nauw betrokken wordt bij de presentatie van de nieuwe collecties. Wil je een stof of behang verkopen, dan is het verhaal erachter waardevol en precies dat geeft het een persoonlijke touch. Want gevoel is de basis voor het maken van een interieurplan.

Kleuren en dessins 

Bij alle wandafwerkingen was men gebonden aan het type materiaal en de mogelijkheden om dit verder vorm te geven. In de 18^e eeuw waren de ontwikkelingen zodanig dat zowel stoffen als behang rijkelijk gedecoreerd konden worden. Producenten leefden zich uit in sprekende kleuren, gedetailleerde taferelen en motieven. 

Issabella-Interiors werkt graag met wereldmerken, die meegaan met de tijd, maar waar de historie niet uit het oog zijn verloren. Zo wordt er gekeken naar duurzame  materialen, maar ook de techniek waarmee het materiaal geproduceerd wordt. In Frankrijk en Engeland bestaan nog bijzondere archiefstukken die vandaag de dag nog steeds toegepast worden om diverse dessins en stijlen te realiseren. Zo heeft Lelievre archiefstukken gebruikt waarbij het patroon hetzelfde is gebleven, maar het kleurgebruik eigentijds is. Oude motieven worden opnieuw ingekleurd en ook oorspronkelijke kleuren komen soms terug, zowel in trendy als tijdloze dessins. 

Waarom aankleding van wanden zo belangrijk is

Tegenwoordig neemt het gebruik van wandbespanning en behang in zowel historische als eigentijdse interieurs weer toe. Die ontwikkeling is niet alleen een waardevolle en esthetische aanvulling, maar ook een fijne oplossing voor de akoestiek en isolatie in elk interieur. Alleen al om de gasprijs naar beneden te drukken zijn goed gevoerde gordijnen voor de raampartijen een must, maar dus ook wandbekleding. Zo hebben we onlangs achter een trendy en modern wandbespanning een molton met folie geplaatst. Dit is warmte- en kou-werend en tegelijkertijd beschermt het de stof tegen vuil en vocht. De akoestiek moeten we in de ruimte ook niet vergeten. Want hoe cozy een ruimte ook oogt, het moet ook als cozy ervaren worden. Een goede stoffering is de basis van elk interieur. Kortom, vergeet niet de wanden. Laat wanden spreken! 

Issabella-Interiors is gevestigd in het voormalig klooster de Marienhof te Amersfoort. De zolder van 200 m² herbergt een ruime collectie exclusieve stoffen, behangen en verlichting. Issabella-­Interiors heeft ruime ervaring op het gebied van hoogwaardige interieurs. Graag schept zij een sfeer die in harmonie is met uw karakter en waar u zich prettig bij voelt. Ingetogen, klassiek of modern, maar ze is ook niet bang op een statement te maken. Een belangrijk onderdeel is het team van echte vakmensen en de leveranciers die het hoge segment op ambachtelijke wijze internationaal bedienen. 

issabella-interiors.com