Kunsthal Patricia PICCININI, Metamorphosis
Foto: Patricia Piccinini, The Field and The Bond, © Natasha Harth, image courtesy QAGOMA
Kunsthal Rotterdam presenteert de eerste grote solotentoonstelling van de Australische kunstenares Patricia Piccinini (1965) in Nederland. Het publiek komt daarin oog in oog met hybride wezens die een mix lijken van mens en dier. Harige, kwetsbare schepsels omarmen elkaar en je kunt door een veld met duizenden “bloemen” dwalen. Met materialen als siliconen en menselijk haar brengt Piccinini op hyperrealistische wijze haar even Rotterdam levensechte als vervreemdende sculpturen tot stand. Haar surrealistische wereld verrast en roept vragen op. Piccinini wil vooraf duidelijk maken dat haar creaties geen mutanten zijn: ‘Het zijn hybride wezens. Ze verbinden eigenschappen van mensen en dieren.’
Piccinini creëert futuristische verhalen in een parallel universum waarin ze een toekomst aftast waarin mens, natuur en technologie in harmonie kunnen bestaan. Ze gebruikt kunst en wetenschap om een voorstelling te maken van een gedeelde toekomst. Bezoekers kunnen opgaan in grootschalige installaties als The Field, met drieduizend “bloemen” die zowel doen denken aan prehistorische Venusbeeldjes als genetisch gemodificeerde planten. Daar tegenover staan intieme beelden zoals Sanctuary (2018) waarin twee rimpelige, bonobo-achtige mensen elkaar omhelzen. Piccinini’s hyperrealistische sculpturen, videowerk en installaties roepen vragen op over wat het precies betekent het om mens te zijn. Daarnaast wil ze juist vieren wat ‘anders’ is. Ze vervaagt met onder andere haar cyborgs de grens tussen organische en technologische lichamen.
De honingbij, Frankenstein en uitstervende wombats
Er ontstaan in Piccinini’s werk fascinerende en soms misschien ook beangstigende verbanden tussen verschillende levensvormen. Maar tegelijkertijd zijn haar wezens indrukwekkend en wonderschoon. In Nectar (2012) staat een amorfe bult, waar een stroperige vloeistof uit druipt, op een koelkast. Piccinini wijst hier op het belang van de bij en honingproductie voor de mens: insecten wordt met uitsterven bedreigd en hiermee zullen de meeste groente- en fruitsoorten ook verdwijnen. Dan zal de mens nog maar weinig hebben om de koelkast mee te vullen.
In The Couple (2018) creëert Piccinini een nieuwe versie van Mary Shelley’s Frankenstein, met positieve afloop. In tegenstelling tot de sciencefictionklassieker krijgt het eenzame monster in Piccinini’s wereld wél een metgezel. Ze laat hiermee zien dat door de mens gemaakte levensvormen de regie over hun eigen leven kunnen nemen.
Surrogate (2005) is een wombatachtig wezen met een reeks buidels op de rug waar kleine snuitjes uitsteken. De wombat wordt door menselijk toedoen met uitsterven bedreigd. In Australië worden nu surrogaatwombats gebruikt om nieuwe wombats te fokken, die de soort in leven moeten houden
De oorzaak van het uitsterven wordt hiermee niet weggenomen. Piccinini wil ons bewust maken van de absurditeit en ironie hiervan. Ze zet aan tot nadenken over hoe wij ons als mens verhouden tot andere levensvormen, wat wij daar zelf als toeschouwer van vinden en hoe het mogelijk ook anders kan. Piccinini: ‘We moeten een nieuwe manier vinden om na te denken over de natuur waarvan wij – zoals we nu zijn – onderdeel uitmaken, maar die er niet alleen voor ons is.’
Illusie
Het hyperrealisme van Piccinini hangt samen met haar interesse in het lichaam. Met siliconen, fiberglas, hars en menselijk haar creëert ze een illusie van huid, rimpels, uitstulpingen en druipende substanties. Ze speelt een spel tussen waarneming en gevoel en brengt een sterke emotionele band tussen het publiek en haar hybriden tot stand. Zonder belerend te zijn daagt ze met humor en verbeeldingskracht onze culturele normen over lichaam en schoonheid uit. Maar hoe verhoudt die even intieme als vervreemdende kunst zich tot de kunstenares zelf? In de catalogus bij de tentoonstelling spreekt Piccinini zich daar helder over uit. Zij denkt niet dat haar werk specifiek als vervreemdende kunst zich tot de kunstenares zelf? In de catalogus bij de tentoonstelling spreekt Piccinini zich daar helder over uit. Zij denkt niet dat haar werk specifiek over haarzelf gaat, maar erkent dat haar migratieachtergrond haar visie op dingen heeft beïnvloed: ‘Ik kwam op mijn zevende vanuit West-Afrika in Australië terecht en was mij erg bewust van het gegeven dat ik anders was. Ik sprak de taal niet en had er geen familienetwerk. Gedurende mijn jeugdjaren wilde ik vooral overal bijhoren. Maar het belangrijkste in die geschiedenis is eigenlijk dat ik automatisch sympathie voel voor buitenstaanders. Mensen die er niet bij horen, ook als ze achtergebleven zijn. De figuren in mijn kunst zijn metaforen voor diegenen die zijn buitengesloten of die niet mee kunnen komen. Zijn ze mooi? Zijn ze lelijk? Dat is heel persoonlijk. De uitdaging is om hen te accepteren zoals ze zijn, ze erbij te laten horen zoals ze zijn. Niet alleen mijn creaties; ik hoop dat mensen daardoor ook over de inrichting van de echte samenleving nadenken.’
Piccinini volgens Piccinini
Voor Piccinini is het van belang dat mensen beseffen dat haar creaties geen mensen met uiterlijke kenmerken uit de dierenwereld zijn: ‘Nee! Het gaat er juist om dat we als mensen een gedeelde basis in de dierenwereld hebben. Ik protesteer tegen alles dat mensen boven of apart van de natuur wil zetten. Wij staan nergens boven, wij zijn er onderdeel van. Wat hebben we gewonnen met het suprematiedenken? Als mensen beter begrepen dat alles samenhangt, zouden we de natuur en de dierenwereld niet zo gewetenloos plunderen voor eigen gewin. In plaats van onszelf overal boven te stellen, zouden we beter kunnen nadenken over wat ons verbindt. Van DNA tot en met het gegeven dat alle dieren, van mier tot zebra en van koe tot vis, eigen specifieke sociale structuren creëren. Mijn creaties zijn zeker geen mutanten. Het zijn hybride wezens. Ze verbinden eigenschap pen van beide, eigenschappen van ons allemaal.’
Foto’s 210-211
© Courtesy of the artist and the Institute for Cultural Exchange
Publicatie
Bij de tentoonstelling verschijnt de rijk geïllustreerde, Engelstalige catalogus Embracing the Future.
25 februari t/m 4 juni 2023
Kunsthal Rotterdam
Museumpark
Westzeedijk 341, Rotterdam
Info: kunsthal.nl