tekst en fotografie Henk van der Kooi
Al jaren stond Antarctica hoog op mijn reisbucketlist en verhalen van collega’s die hun eerste ontmoeting met pinguïns beschreven, wakkerden de Antarctische reislust verder aan. Aanstaande jubilea hielpen de knoop door te hakken en een kerst op het zesde continent met het gezin te rechtvaardigen. Uit niets bleek de invloed die deze reis op mijn verdere reisleven zou hebben.
Zoals vaak begint een expeditie naar Antarctica in Buenos Aires en onze introductie met de prachtige Argentijnse hoofdstad was een zeer aangename. Een voetbalminnende taxichauffeur bracht ons naar ons hotel, op loopafstand van het centrum en met direct om de hoek meerdere restaurants, waar de bekende Argentijnse steaks veelvuldig werden uitgeserveerd en ook de heerlijke Malbecs rijkelijk vloeiden. Van tevoren boekten we een stadsexcursie voor een halve dag, waardoor we in de korte tijd die we in Buenos Aires verbleven toch een goede indruk kregen: het centrale plein, de imposante begraafplaats en de kleurrijke wijk Boca… Vooral de mooie brede avenues en fraaie architectuur maakten indruk. Achteraf waren we blij dat we niet één, maar twee nachten in de Argentijnse hoofdstad verbleven, want na zo’n lange vlucht en met het tijdverschil was het hier heerlijk acclimatiseren.
De doorreis naar Ushuaia, de inschepingshaven in het uiterste zuiden van Argentinië op Vuurland, staat altijd vroeg gepland. Het vertrek vanaf de tweede luchthaven van Buenos Aires, die gelukkig vrijwel in het centrum van de stad ligt, was al om half zeven ‘s ochtends. De vlucht is rustig en duurt drieënhalf uur. Tijdens de landing krijg je een mooi zicht op de omgeving van Ushuaia, die vooral uit ruige natuur en fraaie bergtoppen bestaat. Kort zien we ook ons schip, MS Midnatsol, al in de haven liggen. Zodra we buiten de luchthaven staan, doet de snijdende wind de lentetemperaturen van Buenos Aires snel vergeten en worden we aan het eigenlijke doel
van de reis herinnerd.
Het einde van de wereld
Ushuaia is de typische havenplaats die je aan het einde van de wereld zou verwachten. Veel laagbouw, wind en woeste natuur vlak voor de deur. Ook de vele sportieve avonturiers die in deze streek op zoek gaan naar uitdagingen in de omliggende natuur, dragen bij aan een speciale atmosfeer in dit stadje, dat gezien het aantal afbeeldingen van pinguïns duidelijk de gateway naar Antarctica is. In het kantoor van het lokale toeristenbureau is een speciale stempel voor in het paspoort te halen. De vriendelijke medewerkers vertellen enthousiast over hun stad en de omgeving. Dan nemen we een kijkje bij het monument over de Falklandoorlog. Dit monument is juist hier opgericht, omdat het merendeel van de Argentijnse soldaten dat in deze oorlog vocht in Ushuaia was gelegerd. Er heersen hier nog wel wat sentimenten… Dan snel nog een kiekje bij het bekende ‘Fin del Mundo’-bord en dan inschepen! MS Midnatsol ligt al klaar aan de pier en per bus worden we vanuit het centrum naar de loopplank gebracht. Onze bagage is direct
vanaf de luchthaven al aan boord gebracht en staat na de check-in op ons te wachten. Dat hebben we op grotere cruiseschepen wel eens anders meegemaakt… Snel even opfrissen en dan naar de veiligheidsinstructie en oefening.
Na een voorstelronde van de bemanning , afgezien van de Noorse officieren, hoofdzakelijk uit Indonesië en de Filipijnen afkomstig – varen we uit over het Beagle Channel naar de beruchte Drake Passage, die we moeten oversteken om bij Antarctica te komen. De eerste dag brengen we door op zee; we worden regelmatig geïnformeerd over de weerssituatie, met name over de storm die ons op de hielen zit. Dit stuk zee is berucht vanwege de deining, maar gelukkig bleef de gevreesde ‘Drake Shake’ uit. De dag wordt gevuld met informatieve lezingen en het stofzuigen van alle kleding en tassen waarmee we straks aan wal gaan. Zo wordt voorkomen dat ongewild zaden en kiemen aan wal komen en wordt het lokale ecosysteem beschermd. Tijdens een verplichte Antarctica-cursus leren we wat we wel en vooral niet moeten doen.
Eerste walgang
Ik word al vroeg wakker, waarschijnlijk vanwege de gretigheid die ik had voor het eerste blik op Antarctica. Het is natuurlijk al lang licht vanwege de midzomerperiode, die we ook uit Noorwegen kennen. Anders dan midzomer in Noorwegen raakt me dit lange licht echter veel meer; waarschijnlijk omdat het verschil met het winterse licht in Nederland veel groter is. De eerste, naar later blijkt, kleine ijsbergen verschijnen aan de horizon en fonteinen verraden de aanwezigheid van walvissen. Dan doemt het eerste land op, in de vorm van rotsen: niet ver meer naar de eerste landing op Halfmoon Island.
Iedereen aan boord lijkt rusteloos, ongeduldig wachtend op hun beurt voor de walgang met de rubberboten op Halfmoon Island. Volgens de voorschriften aangekleed, met reddingsvest en de speciale Hurtigruten-laarzen begeven we ons naar de tenderpit om in een van de rubberboten te stappen. Camera onder de jas en gaan! We worden bij het uitstappen op het kiezelstrand geholpen en gewezen op een grote kolonie chinstrap (stormband) pinguïns, met helemaal in het midden één verdwaalde Macaroni-pinguïn. Aan de andere kant is een aantal Weddell-zeehonden gespot. Tijdens de eerste stappen van deze eerste landgang voel ik me een echte pionier en neem me voor niets verkeerd te doen, te kijken waar ik loop en niets te verstoren. Het is bijna kerstavond en ik ben op Antarctica! De Kerstman kwam vroeg dit jaar.
Er is genoeg tijd om alles te bekijken, de omgeving in je op te nemen en het natuurlijke gedrag reizen van de dieren, die opvallenderwijs helemaal geen schroom kennen, te bestuderen. Wandelende pinguïns lopen direct aan ons voorbij, zonder angst of aarzeling. Onder de broedende pinguïns zien we de eieren liggen en soms zelfs al een donzig kuiken, prachtig! Na terugkomst aan boord blijken we niet de enigen te zijn die dronken werden van gelukzaligheid; iedereen heeft een grote glimlach op het gezicht en men is druk ervaringen aan het uitwisselen. Niet al mijn foto’s zijn even goed, dus ik besluit me op te geven voor de fotocursus, die wordt gegeven door Camille Seaman, coverfotograaf van National Geographic. Tegen dinertijd zijn alle passagiers weer aan boord, worden de zodiacs binnengehesen en het anker gelicht. Op naar Deception Island, waar we de volgende dag aan wal gaan.
Al voor het ontbijt varen we door de indrukwekkende ingang Whalers’ Bay binnen. We horen over het omroepsysteem dat hier eeuwen terug honderden Nederlandse walvisvaarders lagen en het stonk naar de rottende karkassen. Ik ben blij dat wij gestopt zijn met de walvisjacht; nu anderen nog. We liggen in een oude vulkaankrater en worden omgeven door zwarte bergen en lavastranden, waar een klein aantal pinguïns in hun deels witte verenpak mooi tegen afsteekt. Op sommige plekken komt stoom door de bodem omhoog, wat het geheel een mystieke ervaring maakt. Na een wandeling naar een van de hoger gelegen uitzichtpunten is het tijd voor onze Polar plunge. Een onvergetelijke belevenis (ook voor de toeschouwers) waarbij iemand op vrijwillige basis zich tot op het ondergoed uitkleedt en een duik in het Antarctische water neemt. Alsof je in een bad met duizenden ijskoude naalden springt. Nooit eerder had ik het zó snel zó koud! Eenmaal aan boord sta ik, na een warme douche, aan dek twee walvissen te fotograferen; de kou is alweer vergeten.
Kerst op Antarctica
Tijdens deze expeditie reis zijn er veertien kinderen aan boord die in het Young Explorers-programma op verkenningstocht gaan, soms al voor de overige passagiers uit. Deze jonge ontdekkers vormen gelijk de basis voor het koor, dat samen met begeleidster Carol en boordmuzikant Stig het atrium opluistert met kerstmelodieën. Ook rondom het uitgebreide kerstbuffet worden allerlei sfeervolle tafereeltjes door Stig van muzikale begeleiding voorzien, terwijl in de panoramalounge de Kerstman cadeaus uitdeelt.
Op Eerste Kerstdag wordt iedereen aan boord getrakteerd op een zonovergoten ochtend, terwijl we de schitterende Wilhelmina Bay binnenvaren richting Enterprise Island. Onderweg mindert het schip verschillende malen vaart zodra walvissen gespot worden, om ons de gelegenheid te geven prachtige plaatjes te schieten. Deze locatie wordt ook gekenmerkt door een wrak van een Noorse walvisvaarder en tal van schitterende, door het zeewater en de zon gebeeldhouwde ijsbergen, die we tijdens een boottocht met rubberboten van dichtbij kunnen bekijken.
Op Tweede Kerstdag hebben we een vol programma met zowel een landgang als een boottocht bij Danco Island. Al voor de landgang zijn tal van Gentoo-pinguïns vanaf het dek te zien, die met hun zwemcapriolen en klimacties op omliggende ijsbergen voor mooie fotomomenten zorgen. Ik heb samen met de overige fotografiecursisten en fotograaf de eer om als eerste aan wal te mogen. Wat leer je veel van de aanwijzingen en het scherpe oog van een geoefend fotograaf! Er worden heel wat indrukwekkende momenten vastgelegd, zoals nestrovende vogels, op hun buik sleeënde pinguïns en continu veranderende contrasten op bergwanden… De boottocht later die dag geeft een indruk van de snelheid waarmee ijs en ijsbergen bewegen, het geluid dat ze voortbrengen en de kunst van het kiezen van een rustig plekje op zo’n schots door Weddell-zeehonden. Ook deze dag hebben we goed, helder zicht, wat niet vanzelfsprekend is in deze streek. Een aantal gelukkigen wordt uitgeloot om de nacht in tenten op Antarctica door te brengen, waaronder onze zoon en dochter. Ze beleven een nacht tussen de pinguïns en kunnen horen hoe het ijs en de ijsbergen zich door de zee bewegen; een ervaring om nooit meer te vergeten.
Pinguïns nemen militaire basis over
Tijdens het ontbijt maakt de expeditieleider bekend dat we, vanwege ijsgang die dag, inmiddels aan plan C toe zijn. Het schip lag inderdaad stil, maar het prachtige uitzicht op een met ijsbergen gevulde baai onder een strakblauwe hemel, doet de passagiers verstommen. We krijgen uiteindelijk groen licht om bij de Chileense basis Gonzalez Videla aan wal te gaan. Met verse groente uit de boordkeuken als ruilmiddel worden we met koffie en koekjes welkom geheten op de militaire basis, waar een grote kolonie Gentoo-pinguïns zijn intrek lijkt te hebben genomen. De pinguïns zijn in zo groten getale aanwezig dat we moeten oppassen niet door hen te worden overlopen. Dankzij mijn inmiddels nieuw opgedane compositietechnieken kan ik een groot aantal plaatjes schieten van beduidend betere kwaliteit dan eerder.
Tijdens de boottocht terug naar MS Midnatsol worden nog prachtige baaien doorkruist, waar we bultrugwalvissen, zeehonden en zelfs de beruchte zeeluipaarden spotten. Na thuiskomst worden op het zonovergoten topdek heerlijke barbecuegerechten geserveerd. Als expeditieleider Stephen omroept dat ’s avonds wordt geprobeerd om door het schitterende Lemaire Channel te varen, kan ook deze dag niet meer stuk.
Als we na het diner vol verwachting aan dek komen, mindert het schip al vaart, totdat we geheel stilliggen. In de verte kunnen we de van foto’s bekende entree naar de zee-engte al zien liggen. Na een halfuur meldt de kapitein dat het kanaal helemaal vol ijs en ijsbergen ligt. De missie wordt afgebroken, maar het avondrood dat op de late avond de witte bergenwanden en pieken kleurt maakte veel goed. Ook een troep orka’s spotten we nog die nacht.
De volgende dag staat in teken van Melchior Island, een Argentijns basis, tal van walvissen dichtbij het schip, de voorbereiding op de fotocruise van morgen bij Port Lockroy en een enorme ijsberg van zo’n 80 meter hoog en zo’n 1000 meter breed.
Op een eigen boot, met aan het roer expeditieleider Steinar, die ook meewerkte aan de BBC-serie ‘Frozen Planet’, belooft de fotocruise direct vanaf de aanvang al een memorabele tocht te worden. We vallen direct met onze neus in de boter, als we een aantal grote zeeluipaarden tot slechts enkele tientallen meters naderen. Iedereen in fluistermodus en de camera’s rustig instellend op het zonnige licht, prachtig! Na 20 minuten verder naar een vogelrots net voor Port Lockroy, waar verschillende vogels af en aan vliegen om hun nesten verder uit te bouwen met zeewier. Met een korte sluitertijd ook weer prachtige plaatjes. Dan even verderop een groot aantal zeehonden van verschillend pluimage, slapend op ijsschotsen. We kunnen ze horen ademen en zelfs ruiken. Op de weg terug spotten we nog een paar bultruggen. Plots duikt één van hen naast ons op en blaast zijn walvisslijm zo de boot in. Camera’s maken overuren en mijn Franse cursusgenoot jubelt van plezier: “Ik zit onder het walvissnot!” Ik realiseer me dat ik me in een unieke positie bevind en besluit mijn camera even te laten rusten en gewoon te genieten. Terug aan boord raken we niet uitgesproken en ook Camille Seaman glundert. Deze ervaringen delen we enthousiast met de overige, inmiddels bevriende, passagiers uit Nederland, Duitsland, Zuid-Afrika, Amerika en India. Morgen oudjaarsavond, dat belooft een feest te worden.
31 December 2018, de laatste dag van het jaar en tevens de laatste dag in Antarctica, want aan het einde van de jaarwisseling wordt koers noordwaarts gezet. Maar er wacht ons nog een mooi toetje, want de schitterende Wilhelmina Bay is het decor voor mijn eerste aanlanding op zee-ijs! Terwijl we voor anker liggen in deze emotionerend mooie baai, wederom onder een strakblauwe hemel, zien we het expeditieteam als eerste aanlanden op het ijs en markeringen uitzetten. Terwijl zij bezig zijn, is net naast het schip de ene na de andere walvisstaart te zien, spuiten fonteinen op en blinkt de horizon over 360 graden met een prachtig landschap vol gletsjers, bergpieken, ijsbergen en ijswanden. In afwachting van de boottocht naar het zee-ijs is het heerlijk toeven en begin ik me voor de eerste maal te realiseren dat dit de laatste dag is.
Voor we de boot verlaten om het zee-ijs op te gaan, wordt nog een aantal zeehonden gespot die we van dichtbij kunnen fotograferen. Net nadat we uitstappen, komt een dwergvinvis tussen de rubberboot en de ijsschots boven, om op tien meter afstand met een luide fontein uit te ademen en weer onder te duiken, alweer een kippenvelmoment. We bouwen met de kinderen een sneeuwpop, maken sneeuwengeltjes in de diepe sneeuw en keren terug aan boord voor de nieuwjaarsviering, die tot laat die zonnige nacht duurt. Na het ontbijt de volgende ochtend verdwijnen de laatste Antarctische rotsen aan de horizon en maken we ons op voor Drake Passage, die ook nu weer erg vriendelijk voor ons is. Kapitein Benny Didriksen heeft een koers uitgestippeld waarbij we nog een mooi zicht op Kaap Hoorn krijgen, voordat we in Ushuaia terugkeren. Het afscheid nemen is al lang begonnen.
Tijdens het schrijven van dit reisverslag raak ik weer geëmotioneerd door de schoonheid van dit continent, voel ik liefde voor de wilde natuur en de drang om bij te willen dragen aan de bescherming ervan. Ik wil eigenlijk maar één ding en dat is terug naar Antarctica. Welke reis kan deze expeditie nog overtreffen? Maar ik zit in het reisvak en moet mensen ook naar andere plaatsen laten reizen, plekken die ook mooi zijn. Dat is de vloek van Antarctica…
